Het stakingsrecht is kostbaar, wees er zuinig mee

Vandaag en morgen (8 en 9 november 2023) wordt er opnieuw gestaakt bij het spoor, de  29^ste dag dit jaar dat het openbaar vervoer in Vlaanderen en Brussel deels wordt platgelegd! Het stakingsrecht is een belangrijke democratische verworvenheid, maar door te vaak en te lichtzinnig naar dat wapen te grijpen, verliest het zijn kracht en zagen de bonden de tak af waar ze op zitten.

Het stakingsrecht heeft alle werknemers in dit land de voorbije decennia sociale rechten en bescherming gebracht. Het recht op staken is ontegensprekelijk een democratisch basisrecht. Net zoals het recht op vervoer.  Daarom moet een staking altijd het ultieme wapen zijn, nadat alle pogingen tot sociaal overleg gestrand zijn. Is dat bij elke openbaarvervoerstaking zo? Bij de NMBS gaat het dit jaar om de negende staking. De Lijn kende dit jaar al zeventien stakingsdagen, de MIVB vier.

Wilde stakingen

Vaak zijn het wilde stakingen, eufemistisch “spontane acties” genoemd. Die staan haaks op de spelregels die onlosmakelijk met het stakingsrecht verbonden zijn: tijdig een stakingsaanzegging indienen en via overleg alsnog een akkoord proberen te bereiken. Wilde stakingen schenden het recht op mobiliteit van de reizigers. Zij worden voor voldongen feiten geplaatst en staan machteloos. Daarbij wordt iets te gemakkelijk vergeten dat het openbaar vervoer een essentiële dienst is. Cruciaal en onmisbaar voor wie geen alternatief heeft.

Acties

Een tweede probleem zijn de zogenaamde “actiedagen”. Er wordt officieel niet gestaakt en de actie heeft niks met het openbaar vervoer te maken, wel met  koopkracht, energieprijzen of fiscale rechtvaardigheid. Voor de reiziger is het resultaat evenwel hetzelfde: geen of verstoord verkeer. Waarom legt men dan telkens het openbaar vervoer plat? De reizigers noch de directies van De Lijn, de NMBS of de MIVB hebben de macht om de eisen van de actievoerders in te willigen en doordat het zo vaak gebeurt, ligt de politiek al lang niet meer wakker van een staking meer of minder bij het openbaar vervoer.

De vele acties maken het bovendien moeilijker om nog enig begrip op te brengen als het dan wel over de arbeidsvoorwaarden in het openbaar vervoer gaat. Dat er zowel bij De Lijn als de NMBS ernstige tekorten aan operationeel personeel zijn en vaak met verouderd materieel moet worden gewerkt, ondervinden ook wij als reiziger dagelijks, wanneer onze trein of bus weer niet rijdt, veel korter is dan normaal of in panne valt. Het loopt in de praktijk veel te vaak mis en dat is ook voor het personeel frustrerend, net zoals voor de reizigers. Wij erkennen de problemen, maar je lost ze niet op door net de reizigers te treffen. Zowel personeel als reizigers zijn gediend met veel beter openbaar vervoer dan vandaag.

Keuzereizigers

Mede als gevolg van het jarenlange gebrek aan politieke ambitie met het stads- en streekvervoer in Vlaanderen vervoert De Lijn nog amper keuzereizigers, mensen die de auto bewust laten staan en voor tram en bus kiezen. Als we niet meer mensen kunnen overtuigen om dat te doen, komt er geen modal shift en dus ook geen oplossing voor ons mobiliteitsinfarct. Voor openbaar vervoer waar je niet kunt op rekenen omdat er om de haverklap gestaakt wordt, laat niemand de auto staan. De huidige onberekenbaarheid sterkt sommige politici bovendien alleen maar in hun overtuiging dat het geen zin heeft om er in te investeren omdat ze bij De Lijn en de NMBS toch altijd maar “klagen en zagen”. Om die neerwaartse spiraal te doorbreken is een ander beleid nodig, maar ook een veel behoedzamer gebruik van het stakingswapen. En ja, dat is een kostbaar democratisch recht. Spring er dus spaarzaam mee om.

Stefan Stynen, ondervoorzitter TreinTramBus

(Dit artikel verscheen in De Standaard van 7 november 2023)