Antwerpen kan zich echt geen tramstad meer noemen

“Pas als iedereen het eens is over een consistent toekomstig netwerk kun je beslissen welke bijkomende trams, sporen, wissels en keerlussen nodig zijn. Dat is een heel andere aanpak dan, zoals nu, in Deurne-Zuid een onnodige keerlus door de strot van de bewoners te duwen.” Zo eindigde mijn opiniestuk in de vorige Mondig Mobiel, het tijdschrift van TreinTramBus. Deze keer wilde ik het eens niet over Antwerpen hebben. Maar mobiliteitsschepen Koen Kennis (N-VA) dwingt mij om toch nog over de Antwerpse trams door te bomen. Op 18 augustus begon de stad immers onaangekondigd op de Boekenberglei in Deurne-Zuid bomen te rooien. De stad wil daar een nieuwe, omstreden tramkeerlus aanleggen. De buurt stond – en staat – op haar achterste poten. Terwijl de rechtbank nog een klacht tegen de kap moest behandelen, gingen de kruinen van de oude bomen al tegen de grond. Een indrukwekkende politiemacht was ter plaatse om de boze bewoners in bedwang te houden.

Deze vertoning is een democratie onwaardig. Bovendien is het irritant dat het stadsbestuur en De Lijn het openbaar vervoer als excuus voor de bomenkap inroepen. Een nieuwe keerlus over de driehoek Drakenhoflaan – Boekenberglei – Cruyslei zou absoluut noodzakelijk zijn om in de toekomst nog veilig en goed openbaar vervoer in Antwerpen te kunnen organiseren. Want, zo beweren de stad en De Lijn in koor, de bestaande keerlus aan het Eksterlaar is gevaarlijk. Die is in 1929 gebouwd, een halve kilometer noordelijker. Sindsdien zijn daar in een straal van 500 meter ongeveer 10 000 mensen komen wonen. Niet in het minst omdat daar twee tramlijnen keerden, de “8”  en de “11”. Als je ruim 90 jaar nodig hebt, om te ontdekken dat iets gevaarlijk is, heb je ofwel slecht opgelet of het is flauwekul. Wij kiezen voor het tweede.

Het argument dat de nieuwe lus onmisbaar is voor de uitbouw van een performant tramnet, snijdt geen hout. Niemand weet immers op dit moment hoe het toekomstige Antwerpse tramnet er zal uitzien. De nieuwe lus zou ook nodig zijn om bij storingen voortijdig te kunnen keren. Waarom legt men er dan twee perrons van 60 meter aan? Natuurlijk zijn calamiteitenlussen en extra wissels nodig, om incidenten op te vangen, maar ze moeten wel op de juiste plek liggen. Bijvoorbeeld op de Groenplaats, waar de ingekorte tramlijn 7 sinds 30 maart 2025 keert. Maar net die lus moet volgens het Schoon Verdiep afgebroken worden. Kan het dommer?

Ondertussen kalft de trambediening in “Antwerpen Tramstad” verder af: op 7 november 2022 ging de keerlus aan het Eksterlaar buiten dienst. In één klap werd het aantal trams tussen Berchem Station en het Eksterlaar gehalveerd. Sinds 1 juli 2023 rijdt er tussen de Zwaantjes en de Kioksplaats in Hoboken zelfs geen enkele tram meer, omdat de sporen compleet versleten zijn. De start van de herstellingswerken is echter nog lang niet in zicht. Tramlijn 11 is over zijn volledige lengte sinds 13 maart 2023 buiten dienst. De spoor- en straatvernieuwing is zelfs na ruim 2,5 jaar nog niet afgerond. Sinds 30 maart 2025 rijdt tram 7 niet meer tussen de Meirbrug en het Eilandje, alweer vanwege trage spoorwerken.

Op een totaal van 190 km dubbelspoor is nu 16 km of 8,5 % buiten dienst. En het wordt nog erger: in de week van de bomenkap raakte bekend dat tramlijn 9 vanaf 1 november 2025 niet meer zal rijden tussen Berchem Station en Silsburg, alweer omdat de sporen versleten zijn. Dan is 13 % van het tramnet, bijna 25 km spoor, buiten dienst.

Moderne tramsteden in onze buurlanden breiden hun net stelselmatig uit. Het Antwerpse tramnet daarentegen verschrompelt. Antwerpen is geen tramstad meer.

Peter Meukens, voorzitter TreinTramBus

(Dit is het opinieartikel uit Mondig Mobiel 153)